Bartsch Henryk Leopold (1832–1899), superintendent ewang. w Warszawie, ur. się dnia 19 XII we Władysławowie pod Kaliszem jako syn tamtejszego proboszcza ewangelickiego Karola Jana. Po ukończeniu gimnazjum w Piotrkowie w r. 1851 rozpoczął studja teologiczne w uniwersytecie w Dorpacie. W r. 1852 podczas srożącej się cholery postradał jednocześnie zarówno ojca jak i matkę, nad których zwłokami młody student teologji zmuszony był odprawić czynności pogrzebowe. Przeżycia ówczesne niezatarte wywarły wrażenie na młodzieńcu. Po ukończeniu w r. 1855 studjów ze stopniem kandydata teologji został 18 XI w Warszawie wyświęcony i tu też aż do r. 1858 był wikarjuszem ówczesnego superintendenta generalnego Ludwiga. W latach 1858–1868 był proboszczem w Łowiczu, oraz administratorem filjału kutnowskiego, a także nauczycielem religji w łowickiej szkole powiatowej. W r. 1868–1872 był diakonem w Warszawie i nauczycielem religji oraz kapelanem garnizonu warszawskiego. W r. 1872 opuścił zajmowane stanowiska, porzucając zarazem stan duchowny. Krok ten spowodowany został trwającą od szeregu lat rozterką duchową po rozwodzie w r. 1862 z małżonką swą, którą był poślubił w r. 1857. Usunięcie się od obowiązków pasterskich trwało do r. 1878, w którym to czasie pracował w Warszawskim Komitecie Cenzury.
Na wiosnę 1878 r. ponownie przyjęty do służby kościelnej, objął probostwo w Lipnie, równocześnie zarządzał parafją w Sierpcu, gdzie też płocka Dyrekcja Szkolna wyznaczyła go opiekunem szkół. Po pięcioletniej pracy na tych stanowiskach w r. 1883 wybrany został drugim proboszczem parafji warszawskiej, w której następnie w r. 1895 objął stanowisko pierwszego proboszcza. W okresie urzędowania w Warszawie powierzone mu zostały: w l. 1887 – 89 administracja parafji w Pilicy, w l. 1896/97 administracja parafji w Nowym Dworze. W r. 1896 mianowany został radcą Konsystorza i wybrany superintendentem diecezji warszawskiej, w której to godności zatwierdzony został na wiosnę 1897 r. Na stanowiskach tych trwał aż do śmierci dnia 28 II 1899 w Warszawie.
Opublikował: Mowy okolicznościowe i trzy kazania (1872), Mowy przygodne i trzy kazania (1885); Mowy przy czynnościach religijnych (1894); Konfesja augsburska czyli wyznanie wiary, przedstawione cesarzowi Karolowi V na sejmie w Augsburgu w r. 1530, z tekstu łacińskiego przetłumaczona (1888). Ostatnią tę pracę wykonał B. wespół z past. A. Schoeneichem. W okresie, gdy porzucił był służbę kościelną, opublikował ponadto szereg innych prac. A więc: Wspomnienia z podróży do Kairu i Jerozolimy, odbytej w roku 1861 (1873); Listy z podróży po Grecji (1874); Z teki podróżnika, szkice dawne i nowe, oryginalne i tłumaczone (1883). Jako miłośnik i znawca muzyki przyswoił literaturze polskiej szereg prac, traktujących o wybitnych muzykach, m. i. Ortlepa Ernesta: »Beethoven. Fantastyczna charakterystyka, poświęcona miłośnikom muzyki i wielbicielom wielkiego męża« (1876); Döringa Henryka: »Józef Haydn, życiorys i charakterystyka« (1876); oraz w r. 1894 studjum »Robert Schumann«. Z francuskiego w tymże czasie przełożył Emanuela de Las-Cases »Przewiezienie zwłok Cesarza Napoleona z wyspy św. Heleny do Paryża« (1876).
»Zwiastun Ewangeliczny«, W. 1889 r., 78 nn.; »Kurj. Warsz.« 1899, nr 60; Szeruda J., Bibljografja polsko-ewangelicka XIX i XX w., »Rocznik ewangelicki« 1925.
Edmund Bursche